Mohandas Karamchand Gandhi (hindi मोहनदास करमचन्द गांधी, trb. Mohandas Karamćand Gandhi, trl. Mohandās Karamcand Gaṁdhī, gudźarati મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી ; zwany Mahatma Gandhi – hindi महात्मा गांधी albo po prostu Mahatma – hindi महात्मा, co w sanskrycie znaczy wielka dusza, ur. 2 października 1869 w Porbandarze, zm. 30 stycznia 1948 w New Delhi) – jeden z twórców współczesnej państwowości indyjskiej i propagator pacyfizmu jako środka walki politycznej.


Ku niepodległości Indii (1916-1945) 
Tak samo jak w czasie wojny burskiej Gandhi wspierał brytyjski wysiłek wojenny i przejawiał dużą aktywność przy zachęcaniu Hindusów do wstępowania do armii. Spotkało się to ze sprzeciwem dużej części społeczeństwa, ale Gandhi uzasadniał to tym, że Hindusi muszą działać na rzecz Imperium, jeżeli chcą zdobyć pełne prawa obywatelskie (liczył jednocześnie w swej naiwności, że Brytyjczycy docenią te wysiłki). Zabierał wielokrotnie głos na konwencjach Kongresu Narodowego, ale do polityki był wprowadzany głównie dzięki Gopalowi Krishnie Gokhalemu, w tym czasie najbardziej szanowanemu działaczowi partii.


Wolność i podział Indii (1945–1947) 
Gandhi doradzał Kongresowi, aby ten odrzucił plan zaproponowany przez Brytyjczyków w 1946, ponieważ był niechętny dzieleniu się władzą z Ligą Muzułmańską. Był też przeciwny podziałowi i umniejszeniu władzy centralnej. Ostrzegał także przed tworzeniem muzułmańskich państw-obwodów, w których muzułmanie stanowili większość. Jednak szefowie Kongresu po raz pierwszy go nie posłuchali, chociaż w dalszym ciągu uważali go za duchowego przywódcę. Chodziło im głównie o jak najszybsze przejęcie władzy i zapobieżenie umocnieniu się Ligi Muzułmańskiej z Muhammadem Ali Jinnahem na czele, która była odwrotnością świeckiego i bardziej narodowego Kongresu.

W latach 1946-1947 około 5 tys. ludzi straciło życie w wyniku zamieszek o charakterze religijnym (najczęściej wywoływanych przez radykałów islamskich, najokrutniejszy charakter miała rzeź Hindusów w Kalkucie. Takie akcje wywoływały oczywiście reakcje społeczności hinduskiej oraz sikhijskiej, których dziełem było także kilka pogromów. Liga Muzułmańska była popularna na obszarze Pendżabu, Bengalu, Sindhu i Beludżystanu. Sytuacja napięcia pomiędzy muzułmanami a hinduistami spowodowała, że przedstawiciele Kongresu zaakceptowali plan podziału Indii z uwzględnieniem religii wyznawanej przez ludność danego obszaru, wierzono że jest to jedyny sposób na uniknięcie eskalacji konfliktów.
Starsi członkowie Kongresu zdawali sobie sprawę, że Mahatma jest przeciwny podziałowi. Wiedzieli, że przeprowadzenie każdej ważniejszej sprawy w partii było niemożliwe bez akceptacji tego człowieka, który był bardzo popularny w całych Indiach. Najbliżsi przyjaciele Gandhiego uznali podział kraju za najlepszą metodę wyjścia z impasu, a zadanie przekonania Gandhiego do wyrażenia zgody na podział udało się osiągnąć Sardarowi Patelowi, który jako argument podał mu głównie groźbę wojny domowej.

Gandhi posiadał bardzo duży wpływ na społeczności hinduskie i muzułmańskie w Indiach. Już sama jego obecność wystarczała do stłumienia rozruchów czy zamieszek. Gwałtownie sprzeciwiał się jakimkolwiek planom podziału kraju na dwa odrębne państwa. Liga Muzułmańska twierdziła, że mniejszość islamska będzie w Indiach prześladowana przez hinduską większość, a własne państwo muzułmańskie jest jedynym rozwiązaniem patowej sytuacji. Jednak przeczyła temu sytuacja w sercu Indii, gdzie wielu muzułmanów żyło pokojowo wśród hindusów, sikhów, chrześcijan, buddystów, Parsów czy Żydów. Ale zawzięty Jinnah rozpętał szeroką kampanię poparcia w zachodnim Pendżabie i innych terenach gdzie muzułmanie stanowili większość. Nowe islamskie państwo zostało utworzone z obszarów wschodnich i zachodnich Indii, które początkowo nazywano zachodnim i wschodnim Pakistanem (obecnie Pakistan i Bangladesz). W dniu przekazania władzy z rąk rządu kolonialnego Gandhi nie świętował uzyskania niepodległości, ale samotnie przebywał w Kalkucie, smucąc się rozłamem jego ukochanych Indii i przemocą jaka zapanowała w narodzie.



Po uzyskaniu niepodległości 
Po uzyskaniu niepodległości przez Indie Gandhi zaprzestał politycznej działalności i skupił się na przywróceniu hindusko-muzułmańskiej jedności i pojednania. Prowadził dialog z islamskimi, sikhijskimi i hinduskimi duchownymi i przywódcami lokalnych społeczności. Studził też gorące nastroje, jakie zapanowały w północnych Indiach i w Bengalu.

Po przyłączeniu Kaszmiru do Indii i przed wojną z Pakistanem Gandhi czuł się zakłopotany postawą rządu Indii, który odmawiał zwrotu części majątku narodowego, jaki miał przypaść Pakistanowi. Przywódcy hinduscy obawiali się, że Pakistan użyje pieniędzy na cele wojenne.

Gandhi nie rozumiał także żądań niektórych osób, które chciały deportować wszystkich muzułmanów do Pakistanu. Mahatma zdecydował się wobec tych wszystkich wrogości zastosować ostateczny środek, jakim była głodówka, która miała trwać dotąd, aż Indie uregulują sprawę zwrotu pieniędzy Pakistanowi. Było to spowodowane tym, że Gandhi obawiał się, że słaby i niestabilny Pakistan i w dodatku bez funduszy na funkcjonowanie stanie się jeszcze bardziej zagorzałym wrogiem Indii, a przemoc rozleje się na terenie obydwu krajów i da początek wojnie domowej.

Mahatma był krytykowany wtedy i obecnie za łagodną postawę wobec islamistów i za nakłonienie rządu do zwrotu pieniędzy Pakistanowi, które posłużyły mu później do zbrojenia się przeciwko Indiom. Religijni przywódcy hinduscy, sikhijscy i muzułmańscy zapewniali go, że wyrzekli się już przemocy i wzywali do pokoju. Ta zmiana postawy zacietrzewionych wrogów religijnych oraz rządu w sprawie zwrotu pieniędzy była spowodowana ogromną siła oddziaływania Gandhiego na społeczeństwo. Potrafił on tylko przy pomocy prostej głodówki skłonić do działania niechętnych sobie przeciwników, czy to politycznych, czy religijnych. Widząc takie efekty swojego działania Gandhi postanowił przerwać post i zgodził się na przyjmowanie pokarmu, zaczynając od małego łyku soku pomarańczowego.



Wizja Indii 
Mohandas Gandhi pragnął Indii zjednoczonych i całkowicie wolnych w każdym znaczeniu tego słowa. Chciał, aby hinduiści i muzułmanie odnosili się do siebie z szacunkiem i przyjaźnią. Chciał, by każdy mógł dowolnie wyrażać to, co chce, czcić i wielbić własne dziedzictwo i kulturę z równoczesnym poszanowaniem odmienności innych. Pragnął aby kobiety były traktowane tak samo jak mężczyźni i żyły z godnością, poczuciem bezpieczeństwa i czerpały korzyści z własnego rozwoju. Mahatma żądał całkowitego wyeliminowania kastowości społeczeństwa oraz takiego samego traktowania wszystkich Hindusów.

Chciał, aby ludzie sobie wzajemnie pomagali, a szczególnie żeby bogaci wspierali biednych i szanowali się tak jak brat i siostra. Stał się inspiracją dla ruchu Sarvodaya stworzonego przez gandhystów takich jak Vinoba Bhave, którzy apelowali o reformę rolną i redystrybucję ziemi oraz zachęcali do stworzenia poczucia wspólnoty pomiędzy właścicielami ziemskimi a rolnikami.

Gandhi walczył i prowadził miliony Hindusów z wizją wolności osobistej i prawdziwego szacunku dla religii i życia w harmonii. Chciał, aby ludzie rozwinęli w sobie ducha braterstwa i miłości.

Przyjęcie Satyagrahy jako metody walki o prawa ekonomiczne i społeczne było wg Gandhiego spoiwem łączącym naród w nowej dyscyplinie, kulcie ahimsy, samowystarczalności i dumie. Takie działania wpajały w naród poczucie własnej wartości i nadziei na lepszą przyszłość.

Podział Indii dramatycznie zmienił światopogląd Gandhiego, który od teraz pracował nad tym, aby nie dopuścić do wybuchu wojny pomiędzy skłóconymi narodami.



Religia
Gandhi kwestionował praktyki religijne i doktryny niezależnie od tradycji czy wyznania, odnośnie chrześcijaństwa stwierdził, że: Jedynymi ludźmi na ziemi, którzy nie widzieli Chrystusa i jego nauk jako przekazu pokoju są chrześcijanie.

Mimo że Gandhi urodził się w rodzinie hinduskiej, odnosił się z dużym dystansem do wszystkich religii łącznie z hinduizmem. W swojej autobiografii napisał: Więc jeżeli nie mogłem przyjąć chrześcijaństwa jako największej i idealnej religii, to tak samo nie mogę się przekonać do hinduizmu. Wady hinduizmu nie uchodzą mojej uwadze. Jeżeli "nietykalność" jest częścią hinduizmu, to jest takową, ale tylko jako zmurszała narośl. Nie mogę zrozumieć raison d'être (racji bytu) takich instytucji jak sekty i kasty. Jakie jest znaczenie twierdzenia, że Wedy powstały za inspiracją Boga? Jeżeli tak było to dlaczego Biblia i Koran także nie miałyby powstać za jego przyczyną? Gdy chrześcijańscy przyjaciele próbowali mnie nawrócić, to to samo czynili moi muzułmańscy przyjaciele. Abdallah Sheth namawiał mnie do studiowania islamu i oczywiście zawsze miał coś do powiedzenia odnośnie jego piękna.

Gandhi powiedział także: Jak tylko tracimy własne wartości moralne, tak wkrótce tracimy naszą religijność. Nie istnieje taka rzecz jak religia panująca nad moralnością (przypis własny: Moralność jest źródłem religii, a nie odwrotnie). Człowiek nie może być fałszywy, okrutny i nieznający umiaru, a jednocześnie twierdzący że ma Boga po swojej stronie.

Mahatma był bardzo krytyczny odnośnie hipokryzji wielkich religii, czy raczej zasad, na których zostały zbudowane. Odnośnie hinduizmu miał powiedzieć: Hinduizm taki jakim go znam w całości zaspokaja moje potrzeby duchowe, wypełnia całe moje istnienie... Kiedy dopadają mnie wątpliwości, kiedy rozczarowania zaglądają mi w twarz i kiedy nie widzę ani jednego promyka światła na horyzoncie, to zwracam się do Bhagavad Gity i znajduję wers, który mnie zadowala. I natychmiast zaczynam się uśmiechać pośrodku przytłaczającego smutku. Moje życie to zbiór tragedii i jeżeli nie zostawiły one na mnie żadnego widocznego śladu, to zawdzięczam to tylko naukom Bhagavad Gity.

Koncepcja dżihadu równie dobrze może być rozumiana jako pokojowa walka albo jako satyagarha, w sposób, w jaki rozumiał ją Gandhi. Odnośnie islamu Mahatma powiedział: Powiedzenia Mahometa są skarbem mądrości, nie tylko dla muzułmanów ale dla całej ludzkości.

Pewnego razu zapytano go czy jest hinduistą, a on sam odpowiedział na to: Tak, jestem, ale jestem także chrześcijaninem, muzułmaninem, buddystą i żydem.

Gandhi twierdził, że osnową każdej religii jest prawda i miłość (współczucie, brak przemocy i Złota Reguła). Był także głęboko poruszony przez chrześcijańską naukę o niestawianiu oporu i "nadstawianiu drugiego policzka". Gandhi był zaniepokojony tym, że wyznawcy różnych religii czczą często tylko ich symbole (jak np. krzyż), a ignorują znaczenie podstawowych prawd, takich jak poświęcenie się za bliźniego.

Mahatma Gandhi spotkał Paramahansę Joganandę, rozmawiał z nim na wiele tematów religijnych i otrzymał inicjację (dikszę) do praktyki krijajogi.

Gandhi spotkał się również z innym znanym indyjskim mistrzem duchowym - Upasni Maharadżem



żródło:www.wikipedia.pl